Projekt Partycypacyjne Projektowanie Infrastruktury dotyczący zagadnienia planowania dróg, kolei, szlaków komunikacji miejskiej i szlaków wodnych z szerszym niż dotychczas, poprawnym metodologicznie i efektywnym społecznie udziałem lokalnej ludności (partycypacyjne planowanie przestrzeni).
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-Noncommercial-Share Alike 3.0 License.
W Polsce praktycznie każda lokalizacja inwestycji infrastrukturalnej, czy to w obrębie miast, czy poza strefami zurbanizowanymi, budzi kontrowersje i negatywne reakcje społeczne. Spowalnia to realizację, obniża jakość i efektywność prac nad nowymi liniami komunikacji miejskiej, drogami i kolejami, a także antagonizuje partnerów społecznych: organy władzy publicznej, samorządy, mieszkańców, wspólnoty i biznes budowlany. Dotychczasowe formuły konsultacji społecznych są wyczerpane i przykłady drogi S7 w Magdalence czy obwodnicy Augustowa dowodzą, jak drastycznie destruktywne formy może przybierać „dialog” społeczny w tych sprawach.
Przy poparciu Norweskiej Rady Badań Naukowych, Norweskiej Dyrekcji Dróg Krajowych oraz Norweskich Kolei Państwowych, korzystając z udzielonego już grantu EEA Fundacji Batorego, od sierpnia do października 2014 r. nawiązaliśmy kontakt m.in. z norweską Jernbanenverket (gospodarzem infrastruktury kolejowej), PKP PLK, Urzędem Miasta Płock i organizacjami, które zajmują się partycypacją społeczną. W trakcie wizyt studyjnych w Norwegii korzystaliśmy też z doświadczenia i wiedzy norweskich ekspertów podczas dyskusji, szkoleń i innych działań projektowych.
Pracujemy obecnie nad całościowym, szeroko zamierzonym projektem dotyczącym powyższego zagadnienia, pod nazwą „Novel foresight toolbox for participatory planning in transport infrastructure”. W ramach projektu mamy zamiar przeprowadzić pilotażowe wdrożenia, o zasięgu subregionalnym lub lokalnym, we współpracy z partnerami publicznymi odpowiedzialnymi za rozwój i utrzymanie infrastruktury transportowej. Będziemy Państwa informować o postępach w projekcie.
Notka o Grantodawcy:
Projekt realizowany w ramach programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG. Wszelkie materiały informacyjne i promocyjne wykorzystywane przez Grantobiorców programu Obywatele dla Demokracji są zgodne z Podręcznikiem Komunikacji i Identyfikacji Wizualnej. Podręcznik określa szczegółowe wymogi techniczne w zakresie stosowania logotypów, tablic informacyjnych i pamiątkowych, plakatów, publikacji, stron internetowych oraz materiałów audiowizualnych.
Poprzez fundusze norweskie i fundusze EOG Norwegia przyczynia się do zmniejszania nierówności społecznych i ekonomicznych oraz wzmocnienia relacji dwustronnych z państwami beneficjentami w Europie. Norwegia blisko współpracuje z UE na podstawie Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym (Porozumienie EOG). W okresie 2009–2014 wsparcie udzielone przez Norwegię wynosi 1,7 miliarda euro. Środki te są dostępne dla organizacji pozarządowych, instytucji badawczych i akademickich oraz sektora publicznego i prywatnego w 12 nowo przyjętych państwach członkowskich UE oraz Grecji, Portugalii i Hiszpanii. Dzięki nim ma miejsce szeroka współpraca z podmiotami z Norwegii, a przedsięwzięcia mogą być wdrażane do 2016 r.
Budujemy na wieloletnich doświadczeniach…
Wysiłki w tym kierunku podejmowane były m.in. przez polski oddział ONZ ds. Środowiska (UNEP/GRID) oraz norweskie agencje kolejowe i drogowe (m.in. w projekcie Metode21), a także Urząd Miasta Płock. Dzięki nawiązaniu współpracy z tymi instytucjami możemy w projekcie połączyć najlepsze doświadczenia, rozwinąć je i wdrożyć w ramach opracowanych narzędzi. Część pracy w tym zakresie została już poczyniona dzięki przyznanemu PTSP grantowi Fundacji Batorego – odbyły się dwie wizyty w Oslo, podczas których przeprowadzono spotkania warsztatowe poświęcone wymianie doświadczeń oraz identyfikacji wyzwań partycypacji w Polsce i Norwegii.
Ogromnym doświadczeniem w zakresie partycypacji i jej metod może pochwalić się pozyskany przez PTSP norweski partner Subito! Research&Futures, którego zespół realizował prestiżowe projekty z tego zakresu na przestrzeni ponad 20 lat.
… świadomi rozmiarów wyzwania
Realizacja projektu była szansą na przełamanie pasma nieefektywnych, krótkowzrocznych partycypacji i lepszego ich wpisania w proces długoterminowego planowania w Polsce, a więc włączenia społeczeństwa w procesy kształtowania polityk publicznych i w procesy podejmowania decyzji dotyczących spraw lokalnych i krajowych.
UM Płock (partner pilotażu) mierzy się m.in. z wyzwaniem znaczących różnic w ocenie proponowanych rozwiązań komunikacyjnych przez mieszkańców. Chce w sposób łączący konsultacje społeczne i analizę danych (evidence based policy) zaplanować nowe inwestycje w infrastrukturę i tabor oraz optymalizację tras. Zdaniem partnera, dotychczas stosowane tradycyjne narzędzia partycypacji (ankiety, spotkania z mieszkańcami) nie przyniosły rozwiązania tych problemów. Dzięki wkładowi UM Płock (dostarczającego dorobek inwentaryzacji i zarządzania danymi przestrzennymi) oraz dostępowi do doświadczeń UNEP/GRID, wykorzystaliśmy i rozwinęliśmy najnowsze osiągnięcia w zakresie partycypacyjnego planowania przestrzeni z wykorzystaniem informatycznych narzędzi wizualizacji zasobów przestrzennych.
Dane przestrzenne w służbie wspólnoty lokalnej
Geopartycypacja to krok naprzód w stosunku do tradycyjnych konsultacji społecznych: pozwala na uproszczenie i usprawnienie procesu konsultacji, ponieważ omawia się realne zmiany w otoczeniu mieszkańców. Chcemy połączyć geowizualizacje stosowane od lat przez urbanistów z procesem konsultacyjnym lepiej angażującym społeczność lokalną, tym samym wprowadzając do polskiej praktyki planowania infrastruktury nowoczesne narzędzia, które w innych krajach stają się normą. W efekcie można podjąć merytoryczną dyskusję, ograniczając wpływ niemerytorycznych, a zazwyczaj najgłośniejszych głosów jednostek czy grup nacisku. Choć w Polsce podejmowano już próby wdrożenia geowizualizacji i metody scenariuszowej w partycypacyjnym planowaniu przestrzeni (pierwsze publikacje od 2007 r.), dotychczasowe projekty nie przełożyły się na upowszechnienie tych narzędzi, miały charakter incydentalny.
Foresight i partycypacja
Nowe rozwiązania chcemy wpisać w proces planowania długoterminowego, którego podwaliny metodologiczne powstawały w armii USA (RAND/DARPA) i od początku nastawione były na partycypacyjność procesu.
Reprezentowany w Polsce przez PTSP największy na świecie think-tank foresightowy The Millennium Project stanowi wsparcie metodologiczne projektu. Metodologia ta, stale rozwijana przez PTSP, pozwoli na wykorzystanie zbiorowej inteligencji aktorów społecznych przy jednoczesnym zachowaniu ustrukturyzowanej, czysto merytorycznej dyskusji uwzględniającej długoterminowe konsekwencje decyzji. Będziemy także wykorzystywać doświadczenia Norweskich Kolei z trwającego projektu Metode21, zorientowanego na budowanie długoterminowych scenariuszy i ich przekładanie na bieżącą strategię rozwoju.
Zebrani w projekcie partnerzy dają nadzieję na opracowanie nowatorskiej w skali kraju metodologii, która w przyszłości stać się może nowym standardem partycypacji społecznej wysokiej jakości, wspierającej dojrzały proces planowania długoterminowego przy inwestycjach infrastrukturalnych i nie tylko. Nowy standard to nie tylko rozszerzenie partycypacji o nowe grupy społeczne (np. aktywizacja jednostek pomocniczych samorządu terytorialnego), ale także podniesienie efektywności całego procesu – tak, aby sprawnie (szybko, bez zbędnych kosztów i unikając konfliktów) uzyskiwać wartościowy wkład społeczeństwa w proces kształtowania infrastruktury, uzyskując zadowalający strony konsensus.
Rezultaty
W toku projektu powstały między innymi:
- Portal internetowy partycypacja.ptsp.pl, który w trakcie trwania projektu służył prezentacji kolejnych etapów prac oraz komunikacji z obywatelami (ankieta potrzeb na wczesnym etapie projektu), a obecnie prezentuje jego dorobek, w szczególności w postaci wypracowanego narzędzia internetowego oraz dwóch broszur informacyjnych: “Foresight i Partycypacja” oraz “Instrukcja obsługi Platformy Konstruktywnych Konsultacji”. Portal jest nadal i będzie aktualizowany o doświadczenia z kolejnych wdrożeń i rozwijany również po zakończeniu projektu.
- Nowe narzędzie informatyczne – Platforma Konstruktywnych Konsultacji (koncepcja i realizacja) do przeprowadzania efektywnego procesu planowania z udziałem społeczeństwa. Narzędzie oraz sposób jego wykorzystania zaprojektowano tak, aby było komplementarne wobec innych metod partycypacji i tak, aby jak najpełniej zapobiegać wykluczeniu cyfrowemu. Nowatorstwo narzędzia potwierdzają zarówno raport ewaluatora jak i nasza analiza.
- Wnioski z przeprowadzonego pilotażu w Płocku, które zostały przełożone na usprawnienia narzędzia i procesu jego wykorzystania. Jednocześnie, przekazane ZDM i UM w Płocku wyniki pilotażu pozwoliły zapewnić realny wpływ obywateli i org. obywatelskich na planowane w mieście inwestycje w rozbudowę infrastruktury rowerowej. Jednocześnie, zebrane od użytkowników i testerów uwagi dotyczące samego działania platformy pomogły nam w dopracowaniu narzędzia i wyznaczyły cele jego dalszego rozwoju.
- Instrukcja obsługi narzędzia oraz publikacją “Foresight i Partycypacja” – do pobrania powyżej, które pozwalają na dalsze promowanie wyników projektu i wykorzystywanie wypracowanych metod w procesach planowania i inwestycji z uwzględnieniem konstruktywnego udziału obywateli. Warto zaznaczyć, że rekomendowane przez nas sposoby na transfer metod foresightowych do procesów konsultacyjnych nie ograniczają się wyłącznie do metody delfickiej.
