W roku 1896, gdy Pierre de Coubertin wskrzeszał ideę starożytnych igrzysk, świat stał u progu nowej ery. Rewolucja przemysłowa zmieniała oblicze społeczeństw, a narody poszukiwały nowych form współistnienia i rywalizacji. Dziś, niemal 150 lat później, ruch olimpijski ponownie znajduje się na rozdrożu. W erze cyfrowej rewolucji, globalnych kryzysów i przełomowych odkryć naukowych, pytanie o przyszłość igrzysk olimpijskich nabiera nowego znaczenia. Czy przetrwają burze XXI wieku, czy też ustąpią miejsca nowym formom sportowej rywalizacji? „L’Avenir de l’Europe” – tytuł książki de Coubertina z 1900 roku – brzmi dziś jak profetyczne ostrzeżenie. Wizjoner przewidział konflikty i przemiany, ale też wyraził nadzieję na triumf „esprit public” – ducha publicznego, który miałby przezwyciężyć podziały i przywrócić ład.

Dziś, 26 lipca 2024 roku, Paryż stanie się areną Igrzysk Olimpijskich, wydarzenia, które od zawsze symbolizowało pokój, jedność i ducha rywalizacji. Jednak w obliczu globalnych wyzwań, takich jak kryzys gospodarczy, napięcia geopolityczne i rosnące nierówności społeczne, Igrzyska stają przed pytaniem o swoją dalszą rolę i znaczenie. Czy duch olimpijski, o którym pisał Coubertin, zdoła przezwyciężyć podziały i przywrócić Igrzyskom ich pierwotne znaczenie? Olimpiada paryska, zaplanowana na rok 2024, miała być symbolem odrodzenia po globalnej pandemii COVID-19. Jednak świat, który wita igrzyska w Mieście Świateł, jest daleki od ideału jedności i pokoju, o którym marzył de Coubertin. Geopolityczne napięcia, kryzys klimatyczny i rosnące nierówności społeczne rzucają długi cień na olimpijskie ideały.

Dane mówią same za siebie:

• Koszt organizacji Igrzysk wzrósł z 4,7 mld USD  w 1996 roku (Atlanta) do 13,7 mld USD w 2021 roku (Tokio). Ta astronomiczna kwota budzi coraz więcej kontrowersji w czasach globalnych kryzysów ekonomicznych.
• Liczba dyscyplin olimpijskich zwiększyła się z 10 w 1896 roku do 339 w 2021 roku. Ta ekspansja, choć świadczy o rozwoju ruchu olimpijskiego, rodzi pytania o tożsamość i spójność igrzysk.
• W 2021 roku transmisje z Tokio oglądało 3 miliardy widzów. Jednak czy ta liczba utrzyma się w erze rosnącej fragmentaryzacji mediów i konkurencji ze strony e-sportu?

Historia igrzysk olimpijskich to nie tylko kronika sportowych triumfów, ale także zwierciadło światowych przemian. Od pierwszych nowożytnych igrzysk w Atenach, przez dramatyczne wydarzenia w Monachium w 1972 roku, aż po pandemiczne igrzyska w Tokio – olimpiada zawsze była barometrem stanu świata.

Geopolityczne turbulencje

Igrzyska zawsze były zwierciadłem światowej polityki. Sport i polityka splatają się w skomplikowanym tańcu. Warto wspomnieć chociażby bojkot IO w Moskwie w 2080 roku przez USA. Wydarzenia ostatnich lat pokazują, że ta relacja staje się coraz bardziej napięta i nieprzewidywalna.

Eskalacja wojny w Ukrainie w 2022 roku, postawiła przed ruchem olimpijskim szereg trudnych pytań. Jak radzić sobie z uczestnictwem sportowców z krajów zaangażowanych w konflikty zbrojne? Czy sport może być narzędziem dyplomacji w czasach, gdy tradycyjne kanały komunikacji zawodzą?

Nairobi 2040

Wyobraźmy sobie scenariusz: MKOl przyznaje organizację Igrzysk 2040 Nairobi. Decyzja budzi euforię – to szansa na promocję kontynentu i impuls rozwojowy. Po raz pierwszy w historii, igrzyska olimpijskie miałyby zagościć w sercu Afryki.

Entuzjazm jest uzasadniony. Afryka, z jej bogatą kulturą i sportowymi tradycjami, od dawna zasługiwała na olimpijski splendor. Igrzyska w Nairobi miałyby potencjał, by zmienić globalną percepcję kontynentu, przyciągnąć inwestycje i zainspirować nowe pokolenie afrykańskich sportowców.

Jednak droga do realizacji tej wizji jest najeżona przeszkodami:

• Kryzys klimatyczny: prognozy wskazują na wzrost temperatury o 2°C do 2040 roku, co grozi ekstremalnymi upałami podczas zawodów. Kenijscy naukowcy ostrzegają, że temperatura w Nairobi podczas planowanych igrzysk może przekroczyć 40°C, stawiając pod znakiem zapytania bezpieczeństwo sportowców i kibiców.
• Niestabilność polityczna: w regionie Rogu Afryki (na Półwyspie Somalijskim) nadal tlą się konflikty etniczne. Mimo postępów w demokratyzacji, eksperci wskazują na ryzyko eskalacji napięć w obliczu tak dużego wydarzenia międzynarodowego.
• Wyzwania infrastrukturalne: potrzeba znaczących inwestycji w infrastrukturę sportową i transportową. To gigantyczne obciążenie dla gospodarki Kenii, która mimo dynamicznego rozwoju, wciąż zmaga się z problemami strukturalnymi.
• Nierówności społeczne: krytycy wskazują, że ogromne wydatki na igrzyska mogłyby pogłębić istniejące nierówności. Aktywiści z Nairobi argumentują, że środki te lepiej byłoby przeznaczyć na edukację, opiekę zdrowotną i walkę z ubóstwem.

W tym hipotetycznym scenariuszu, narastający kryzys gospodarczy i polityczny, w połączeniu z problemami logistycznymi i zagrożeniami dla bezpieczeństwa, mógłby doprowadzić do odwołania Igrzysk. Ten przypadek, choć fikcyjny, pokazuje, jak kruche są marzenia o olimpijskim triumfie w obliczu globalnych wyzwań.

Dlaczego akurat taka wizja? Ten hipotetyczny scenariusz, choć niepokojący, jest uzasadniony przez szereg współczesnych trendów i driverów. Globalizacja Igrzysk Olimpijskich, dążenie do inkluzywności i promocji sportu na wszystkich kontynentach, chęć reklamodawców, by dotrzeć do ponad dwóch miliardów mieszkańców Afryki 2040 r., naturalnie prowadzą do rozważenia organizacji Igrzysk w Afryce. Kontynent ten, z bogatą historią sportową i ogromnym potencjałem, wydawał się idealnym miejscem na napisanie nowego rozdziału w historii olimpizmu. Przecież już w 2010 roku RPA z powodzeniem zorganizowała Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej, a w 2026 roku Igrzyska Olimpijskie Młodzieży odbędą się w Senegalu. Jednakże, ten sam proces globalizacji, który otworzył drzwi dla Afryki, przyniósł ze sobą również szereg wyzwań. Rosnące nierówności ekonomiczne, niestabilność polityczna, a także narastający kryzys klimatyczny, który dotyka Afrykę szczególnie mocno, stworzyły niesprzyjające warunki dla organizacji tak dużego i kosztownego wydarzenia.

Zaburzenia związane z tym scenariuszem są liczne i poważne. Po pierwsze, odwołanie Igrzysk byłoby ciosem dla nadziei i aspiracji milionów Afrykanów, którzy widzieli w nich szansę na rozwój i promocję swojego kontynentu. Po drugie, utrata zaufania do MKOl i całego ruchu olimpijskiego mogłaby być trudna do odbudowania. Wreszcie, taki scenariusz mógłby pogłębić istniejące podziały i nierówności między bogatą Północą a biednym Południem, podsycając frustrację i niezadowolenie.

Hipotetyczne odwołanie Igrzysk w Afryce Subsaharyjskiej w 2040 roku byłoby więc nie tylko sportową porażką, ale przede wszystkim porażką społeczną i polityczną. Byłoby to przypomnienie, że nawet najszlachetniejsze idee mogą zostać zniweczone przez brutalną rzeczywistość globalnego kryzysu.

Rewolucja technologiczna

Postęp technologiczny zawsze odgrywał istotną rolę w sporcie, od udoskonalania sprzętu po metody treningowe. Jednak to, co rysuje się na horyzoncie, może zrewolucjonizować sam rdzeń sportowej rywalizacji.

Biologia syntetyczna otwiera nowe horyzonty, ale i etyczne dylematy:

• Terapie genowe: a gdyby, na przykład przy użyciu farmakologicznego zahamowania powstawania w organizmie miostatyny, udało się zwiększyć masę mięśniową człowieka o ponad 25%? Tak przełomowa technologia, badana dziś w kontekście walki z zanikiem mięśni u osób starszych i pacjentów ze stwardnieniem rozsianym, budzi kontrowersje w kontekście sportowym. Czy sportowiec poddany takiej terapii wciąż konkuruje na równych zasadach?
• Komórki macierzyste: a gdyby udało się przyspieszyć gojenie się kontuzji ścięgien o 40%, na przykład dzięki zastosowaniu autologicznych komórek macierzystych? To odkrycie może zrewolucjonizować proces rehabilitacji sportowców, ale rodzi pytania o granice „naturalnego” powrotu do zdrowia.
• Implanty neuronalne: wreszcie, co z implantami mózgowymi, które mogłyby poprawić czas reakcji i koordynację ruchową? Czy sportowiec z takim implantem wciąż jest „prawdziwym” człowiekiem w rozumieniu zasad olimpijskich?

Te osiągnięcia stawiają przed MKOl i całym światem sportu szereg trudnych pytań. Jak zdefiniować „czystą” rywalizację w erze, gdy ludzkie ciało staje się przedmiotem technologicznych modyfikacji? Czy powinniśmy zaakceptować te zmiany jako naturalną ewolucję sportu, czy też bronić tradycyjnego pojęcia ludzkiej doskonałości?

A może czas na stworzenie „Olimpiady Transhumanistycznej”, gdzie wszelkie formy technologicznego ulepszania byłyby nie tylko dozwolone, ale wręcz zalecane. Krytycy ostrzegają, że takie podejście może prowadzić do pogłębienia nierówności w sporcie. Tylko najbogatsze kraje i sportowcy będą mieli dostęp do najnowszych technologii, a to już zaprzeczenie olimpijskiej idei równości i braterstwa.

E-sport: rywal czy sojusznik?

Fenomen e-sportu rośnie w siłę, stawiając przed ruchem olimpijskim zarówno wyzwania, jak i możliwości:

• Finały League of Legends World Championship 2022 oglądało online w szczytowym momencie  5,1 mln widzów. To liczba porównywalna z oglądalnością wielu tradycyjnych dyscyplin olimpijskich.
• Pula nagród w turnieju The International 2021 (Dota 2) wyniosła 40 mln USD, przewyższając nagrody w wielu prestiżowych zawodach sportowych.
• Według raportu MarketHub, globalny rynek e-sportu osiągnął wartość 3,8 mld USD w 2023 r., a do 2028 roku jego wartość wzrośnie do 5,7 miliarda USD, z bazą fanów liczącą ponad pół miliarda osób.

Te liczby nie mogą być ignorowane przez MKOl. E-sport przyciąga młodsze pokolenia, które coraz częściej odwracają się od tradycyjnych dyscyplin sportowych. Jednocześnie, rodzi to fundamentalne pytania o naturę sportu i olimpizmu.

Thomas Bach, przewodniczący MKOl, wielokrotnie na przestrzeni ostatnich lat podkreślał w wystąpieniach i wywiadach, że nie można ignorować e-sportu. MKOl wkracza już w tę nową erę. Trzy dni temu w Paryżu właśnie podjął decyzję o utworzeniu Olimpijskich Igrzysk E-sportowych. Pierwsza edycja odbędzie się w 2025 roku w Królestwie Arabii Saudyjskiej. 

Jednak krytycy ostrzegają: włączenie e-sportu do programu olimpijskiego może rozmyć tożsamość igrzysk. Czy wirtualna rywalizacja naprawdę odzwierciedla olimpijskie ideały wysiłku fizycznego i doskonalenia ciała?

Media społecznościowe: miecz obosieczny

Instagram, TikTok, Twitter – te platformy stały się nowymi arenami olimpijskiej rywalizacji, zmieniając sposób, w jaki kibice angażują się w igrzyska:

• Podczas Igrzysk w 2021 roku hashtag #Olympics użyto 4,3 mld razy, #TokyoOlympics -3,5 mld razy, #OlympicSpirit – 2,7 mld razy, a #Tokyo2020 – 1,5 mld razy, tworząc bezprecedensową globalną konwersację.
• 70% sportowców olimpijskich aktywnie korzysta z mediów społecznościowych podczas zawodów, dając fanom niespotykaną wcześniej możliwość wglądu za kulisy igrzysk.
• Według raportu „Olympics Social Media Impact 2022”, posty związane z igrzyskami generują o 200% więcej zaangażowania niż przeciętne posty sportowe.

Te trendy oferują ogromne możliwości dla promocji olimpizmu i angażowania globalnej publiczności. Jednak niosą ze sobą również poważne wyzwania. Media społecznościowe dają sportowcom bezpośredni kontakt z fanami, ale też narażają ich na bezprecedensową presję i krytykę. Widzieliśmy już przypadki, gdy negatywne komentarze wpływały na wyniki sportowe.

Ponadto, rosnąca rola influencerów i treści sponsorowanych rodzi pytania o komercjalizację igrzysk. MKOl stoi przed wyzwaniem zachowania integralności wydarzenia w obliczu rosnącej presji reklamodawców i sponsorów.

Innym aspektem jest problem dezinformacji. Fałszywe informacje mogą rozprzestrzeniać się w mediach społecznościowych z zatrważającą szybkością, podważając wiarygodność zawodów i sportowców. MKOl współpracuje z gigantami technologicznymi nad rozwiązaniami opartymi na sztucznej inteligencji, mającymi na celu wykrywanie i blokowanie fake newsów związanych z igrzyskami.

Ku nieznanym horyzontom

Igrzyska przetrwały wojny, kryzysy i pandemie. Czy przetrwają erę cyfrową i biosyntetyczną? Odpowiedź leży nie tylko w rękach MKOl, ale i nas wszystkich. W 2040 roku świat będzie inny. Może Igrzyska odbędą się w wirtualnej rzeczywistości, z awatarami sportowców rywalizującymi w cyfrowych arenach? Może sportowcy będą rywalizować w dyscyplinach, o których dziś nawet nie śnimy – jak „orbital jumping” w warunkach mikrograwitacji na stacji kosmicznej? A może, paradoksalnie, igrzyska powrócą do swoich korzeni, kładąc nacisk na prostotę i czystą rywalizację?

Jedno jest pewne: duch olimpijski, idea jedności w różnorodności, pozostanie naszym kompasem w burzliwych czasach. Wyzwania, przed którymi stoi ruch olimpijski, są jednocześnie szansą na jego odnowę i redefinicję.

Jeśli puścimy wodze fantazji, to przyszłość igrzysk może przybrać różne formy:

1. Igrzyska Zrównoważone: W obliczu kryzysu klimatycznego, MKOl może zdecydować się na radykalną zmianę podejścia do organizacji igrzysk. Zamiast gigantycznych inwestycji w nową infrastrukturę, igrzyska mogłyby odbywać się w rozproszonej formie, wykorzystując istniejące obiekty na całym świecie. Technologia transmisji 3D i wirtualnej rzeczywistości pozwoliłaby kibicom na całym świecie poczuć się, jakby byli na miejscu.
2. Olimpiada Transhumanistyczna: Zaakceptowanie postępu w dziedzinie bioinżynierii mogłoby doprowadzić do powstania nowej kategorii zawodów, gdzie sportowcy wykorzystujący zaawansowane technologie rywalizowaliby ze sobą. Mogłoby to obejmować zarówno ulepszenia biologiczne, jak i mechaniczne, tworząc fascynujący poligon dla innowacji technologicznych.
3. Igrzyska Cybersportowe: E-sport mógłby stać się centralnym elementem nowej formy igrzysk, łączącej elementy wirtualne z fizycznymi. Zawodnicy mogliby rywalizować w grach wymagających zarówno sprawności fizycznej, jak i umiejętności cyfrowych.
4. Powrót do Korzeni: Paradoksalnie, w odpowiedzi na postępującą technologizację, igrzyska mogłyby zwrócić się ku swoim antycznym korzeniom. Nacisk na prostotę, naturalną rywalizację i klasyczne dyscypliny mógłby stanowić atrakcyjną alternatywę w świecie zdominowanym przez technologię.
5. Olimpiada Kosmiczna: Z rozwojem turystyki kosmicznej i planami kolonizacji innych planet, igrzyska mogłyby wykroczyć poza Ziemię. Wyobraźmy sobie zawody w skoku w dal na Księżycu lub maraton na Marsie – to mogłoby otworzyć zupełnie nowy rozdział w historii ludzkiej rywalizacji sportowej.

Powiedzmy jednak szczerze – każda z tych form wydaje się z dzisiejszej perspektywy niezłą aberracją i obrazą dla naszego rozumienia zasad olimpizmu. A niezależnie od tego, jaką formę przyjmą przyszłe igrzyska, kluczowe będzie zachowanie ich fundamentalnych wartości. Jak je jednak rozumiemy? Pierre de Coubertin mawiał: „Istotą igrzysk nie jest zwyciężyć, ale wziąć udział. Nie musisz wygrać, bylebyś walczył dobrze”. Bardziej niż klasyczne i dzisiejsze rozumienie tych słów, frapuje to, jakie znaczenie przyznamy im w przyszłości.

Przyszłość olimpizmu jest również w naszych rękach. Jaką historię napiszemy? Czy będzie to opowieść o triumfie ludzkiego ducha nad podziałami i wyzwaniami technologicznymi? Czy może kronika stopniowego zaniku idei, która przez ponad stulecie inspirowała miliony?

Odpowiedź na te pytania zależy nie tylko od decyzji MKOl czy rządów państw. To my, globalna społeczność kibiców, sportowców i entuzjastów, będziemy kształtować przyszłość olimpizmu swoimi wyborami, zaangażowaniem i wartościami, które zdecydujemy się kultywować.

W roku 2040, gdy świat będzie świętował kolejne igrzyska – niezależnie od ich formy – będziemy mogli spojrzeć wstecz i ocenić, czy udało nam się zachować ducha olimpijskiego w obliczu bezprecedensowych wyzwań. Czy będziemy mogli z dumą powiedzieć, że przekazaliśmy kolejnym pokoleniom ideę, która przetrwała próbę czasu i technologii?

Igrzyska olimpijskie stoją na progu nowej ery. Ery, która może przynieść zarówno zagrożenia, jak i niewyobrażalne możliwości. To od nas zależy, czy wykorzystamy tę szansę, by napisać kolejny, inspirujący rozdział w historii ludzkiej rywalizacji i jedności. Bo ostatecznie, to nie medale, rekordy czy technologie definiują ducha olimpijskiego – to nasza wspólna wiara w potęgę sportu jako narzędzia jednoczącego ludzkość.

Jesse Owens, legendarny czarny olimpijczyk nawiązał podczas słynnych igrzysk w Berlinie przyjaźń z Luzem Longiem, sportowcem niemieckim, który później uczestniczył w II Wojnie Światowej jako żołnierz III Rzeszy – a jednak ich przyjaźń przetrwała aż do śmierci Longa na polu bitwy we Włoszech. W 2023 roku, stawiamy wciąż pytania o możliwość zgody ponad podziałami, znane z czasów Zimnej Wojny. Czy do 2040 r. zachowamy jeszcze nadzieję na taką harmonię? Czy właśnie odnowiony, adaptujący się do nowych realiów ruch olimpijski będzie jej katalizatorem?

Przyszłość igrzysk olimpijskich jest otwarta. To opowieść, którą dopiero mamy napisać. Niech będzie to historia triumfu humanizmu, innowacji w służbie jedności i niegasnącej wiary w potęgę sportu jako uniwersalnego języka ludzkości.