Zmiany klimatu

Raport IPCC “Zmiany klimatu 2022: Wpływ, adaptacja i podatność”, zatwierdzony przez 195 rządów członkowskich IPCC. Podsumowanie dla decydentów politycznych.

Zmiany klimatyczne wywołane działalnością człowieka powodują szerokie i niebezpieczne zakłócenia w przyrodzie. Przez to wpływają na życie miliardów ludzi na całym świecie, pomimo wysiłków podejmowanych, aby je zmniejszyć. W najnowszym raporcie Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC), naukowcy stwierdzili, że najbardziej ucierpią ludzie i ekosystemy najmniej zdolne do radzenia sobie z tym problemem. Podjęcie działań teraz może zabezpieczyć naszą przyszłość.

Świat stoi w obliczu wielu zagrożeń klimatycznych, których nie da się uniknąć w ciągu najbliższych dwóch dekad przy globalnym ociepleniu o 1,5°C. Nawet chwilowe przekroczenie tego poziomu ocieplenia spowoduje dodatkowe poważne skutki, a niektóre z nich będą nieodwracalne. Wzrośnie ryzyko dla społeczeństwa, w tym dla infrastruktury i nisko położonych osad przybrzeżnych. Jednak nawet skuteczna adaptacja nie może zapobiec wszystkim stratom i szkodom. Powyżej ocieplenia o 1,5°C brak słodkiej wody może spowodować, że ludzie żyjący na małych wyspach oraz zależne od wody z lodowców i powstającej w wyniku topnienia śniegu nie będą w stanie się do zmian klimatu przystosować. W temperaturze 2°C uprawianie wielu podstawowych wielu podstawowych upraw na obecnych obszarach może okazać się niemożliwe.

“Już dziś konieczne są zdecydowane działania zmierzające do przystosowania się ludzi do nieuniknionych skutków zmian klimatycznych. Jak wynika z raportu, nawet 3,6 miliarda ludzi żyje w miejscach szczególnie narażonych na zmiany klimatyczne. Zmagają się oni z ograniczonym dostępem do wody, urządzeń sanitarnych i usług zdrowotnych. Cierpią z powodu wysokiego poziomu ubóstwa, słabego przywództwa. Zarazem brakuje im funduszy i zaufania do rządów. Ich źródła utrzymania są szczególnie wrażliwe na zmiany klimatu. Również z powodu ocieplającego się świata szczególnie narażone jest zapylanie roślin, źródła żywności, zdrowie, filtracja wody czy czyste powietrze.” – mówi Kacper Nosarzewski, ekspert Polskiego Towarzystwa Studiów nad Przyszłością i partner 4CF.

Potrzeba pilnych działań, aby sprostać rosnącym zagrożeniom

Nasilające się fale upałów, susze i powodzie już teraz przekraczają progi tolerancji roślin i zwierząt, powodując masową śmiertelność gatunków takich jak drzewa i koralowce. Te ekstremalne zjawiska pogodowe występują jednocześnie. Powodują kaskadowe skutki, z którymi coraz trudniej sobie poradzić. Naraziły one miliony ludzi na dotkliwy brak bezpieczeństwa żywnościowego i wodnego. Dotyczy to zwłaszcza Afryki, Azji, Ameryki Środkowej i Południowej, małych wysp i Arktyki.

Aby uniknąć coraz większych strat w ludziach, różnorodności biologicznej i infrastrukturze, konieczne jest podjęcie ambitnych, przyspieszonych działań na rzecz adaptacji do zmian klimatu, przy jednoczesnej szybkiej i głębokiej redukcji emisji gazów cieplarnianych. Jak dotąd postępy w zakresie adaptacji są nierównomierne. Jak wynika z nowego raportu, istnieją coraz większe rozbieżności między podjętymi działaniami a tym, co jest potrzebne. Różnice te są największe wśród społeczeństw o niższych dochodach.

Kluczowa jest ochrona i wzmacnianie przyrody

Istnieją możliwości dostosowania się do zmieniającego się klimatu. Przyroda ma potencjał do obrony i ograniczania zagrożeń klimatycznych. Zdrowe ekosystemy są bardziej odporne na zmiany klimatu. Zapewniają kluczową dla życia żywność i czystą wodę. Przywracając zdegradowane ekosystemy oraz skutecznie i sprawiedliwie chroniąc 30-50% ziemskich siedlisk lądowych, słodkowodnych i oceanicznych, społeczeństwo może skorzystać ze zdolności przyrody do pochłaniania i magazynowania dwutlenku węgla, a my możemy przyspieszyć postęp w kierunku zrównoważonego rozwoju, ale niezbędne jest odpowiednie finansowanie i wsparcie polityczne.

Naukowcy zwracają uwagę, że zmiany klimatyczne wchodzą w interakcje z globalnymi trendami, takimi jak niezrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych, rosnąca urbanizacja, nierówności społeczne, straty i szkody spowodowane zdarzeniami ekstremalnymi i pandemią, zagrażając przyszłemu rozwojowi.

Stawienie czoła tym różnorodnym wyzwaniom wymaga współpracy wszystkich – rządów, sektora prywatnego, społeczeństwa obywatelskiego. Należy nadać priorytet tym zagadnieniom. Dzięki połączeniu wiedzy naukowej i technologicznej z wiedzą rdzennych mieszkańców i wiedzą lokalną, rozwiązania będą bardziej skuteczne. Niepowodzenie w osiągnięciu odpornego na klimat i zrównoważonego rozwoju będzie skutkować gorszą przyszłością dla ludzi i przyrody.

Miasta: punkty zapalne skutków i zagrożeń, ale także kluczowy element rozwiązań

Obecnie w miastach mieszka ponad połowa ludności świata. Do 2050 r. obszary miejskie mogą stać się domem dla dwóch trzecich ludności świata. Zdrowie, życie i środki do życia ludzi, a także mienie i infrastruktura krytyczna, w tym systemy energetyczne i transportowe, są w coraz większym stopniu narażone na negatywne skutki zagrożeń związanych z falami upałów, burzami, suszami i powodziami, a także ze zmianami zachodzącymi powoli, w tym podnoszeniem się poziomu morza.

Rosnąca urbanizacja i zmiany klimatyczne stwarzają złożone zagrożenia, zwłaszcza dla miast, w których już teraz obserwuje się skutki złego planowania, wysoki poziom ubóstwa i bezrobocia oraz brak podstawowych usług.

Miasta stwarzają jednak również możliwości działań na rzecz klimatu – ekologiczne budynki, niezawodne dostawy czystej wody i energii odnawialnej oraz zrównoważone systemy transportowe łączące obszary miejskie i wiejskie mogą prowadzić do bardziej integracyjnego i sprawiedliwego społeczeństwa.

Istnieje coraz więcej dowodów na to, że adaptacja spowodowała niezamierzone skutki, na przykład zniszczyła przyrodę, naraziła życie ludzi lub zwiększyła emisję gazów cieplarnianych. Można tego uniknąć, angażując wszystkich w planowanie, zwracając uwagę na równość i sprawiedliwość oraz wykorzystując wiedzę rdzennych mieszkańców i wiedzę lokalną.

Coraz mniej czasu na działanie spowalniające skutki zmian klimatycznych

W raporcie wyraźnie stwierdzono, że rozwój odporny na zmiany klimatu stanowi wyzwanie już przy obecnym poziomie ocieplenia. Stanie się on jeszcze bardziej ograniczony, jeśli globalne ocieplenie przekroczy 1,5°C. W niektórych regionach będzie to niemożliwe, jeśli globalne ocieplenie przekroczy 2°C. Ten kluczowy wniosek podkreśla pilną potrzebę podjęcia działań na rzecz klimatu, koncentrujących się na równości i sprawiedliwości. Odpowiednie finansowanie, transfer technologii, zaangażowanie polityczne i partnerstwo prowadzą do skuteczniejszej adaptacji do zmian klimatu i redukcji emisji.